Początków tej miejscowości należy szukać w 1423 roku, kiedy to książę Janusz I nadał 40 włók lasu zwanego Łętowo wraz z siedliskiem o nazwie Stawiska koło Zambrowa na rzecz Stefana, Jana, Piotra i Bronisza ze Ślubowa. W 1432 roku właścicielem tej ziemi był Andrzej ze Ślubowa, zapewne syn, którego z wyżej wymienionych wyżej rycerzy. Właśnie on zamienił tą wieś, zwaną ówcześnie Stawiska z Szymonek z Truszk. W kolejnych latach, nie wiadomo w jakich okolicznościach, wieś Stawiska przeszła na własność księcia, nazwano ją wtedy Książęcą Wolą Zambrowską. Początkowo była to wieś książęca, a następnie królewska (od 1526 roku).
Na sejmie z 1564 roku uchwalono, że 1/4 dochodów z dóbr królewskich będzie szła na potrzeby wojskowe, aby określić wielkość dochodów królewskich postanowiono dokonać lustracji dóbr królewskich. Dzięki temu, że zachowały się protokoły z lustracji wiemy nieco więcej o tej wsi z czasów XVI i XVII wieku.
Lustracja z 1565 roku informuje „Wieś Wola Zębrowska – Ta wieś do Lomzi należy, jako i Zebrow, leży także 3 mile od Lomzi, ma pola trojne. Ma ta wieś włók osiadłych 36, na których siedzi kmieci 56, płacą czynszu z każdej włóki na ś. Marcin per gr. 30.” Dodatkowo czynszów mieszkańcy oddawali też staroście po 7 korców owsa z włóki, po 2 kapłony (kurczaki), po jednej gęsi, po 30 jaj. Oprócz czynszów i danin mieszkańcy musieli też pracować po 2 dni w tygodniu na polach folwarcznych. We wsi nie było karczmy „tylko czterej kmiecie co na rolach zasiedli, warzają piwo”. Obok wsi były dwa młyny na rzece „którą zowią Jablona. Pierwszy młyn od nazwiska młynarza zwano Marthinką, ma dwa koła korzeczne, młynarz dziedziczny (....). Ten młyn często przysycha (zapewne z braku wody).
Drugi młyn zwano Pina, na tejże rzece, ma dwa kole (....). Ten młyn często przysycha, iż i rzeka mała. U tego młynarza zawżdy mielają na potrzebę dworską. Napisano, że przy młynach są stawy dobre i wielkie, jedno, iż zarosły (...).
Obok wsi był folwark, na który składały się dawne włóki wójtowskie oraz ziemia zabrana zbiegłym chłopom. Zbiory z tego folwarku były sprzedawane przez starostę za granicę. Ale iż p. starosta nie przedaje doma żyta, ale je spuszcza do Gdańska.
Dalej w lustracji następuje szczegółowe wyliczenie zasiewów i plonów folwarcznych. Wynika z tego, że siano tu: żyto jare, pszenicę, jęczmień, owies, groch, proso, tatarkę, len, konopie, mak i chmiel. Obok folwarku były dwa ogrody, dwie sadzawki oraz łąk niewiele (w lesie zwanym Orlowczu), były też dwa pastewniki, jeden dla krów dojnych, do tam złe pastwiska, a drugi dla koni. W oborach folwarcznych było bydła wszystkiego 56, krów dojnych 10, jałowych 7, nieuków annorum 4, cieląt 2, cieląt latosich 6, byków 2. Jednak „przy tym folwarku niedobre pasze są, ledwo może krowa uczynić pożytku”. Dodatkowo w oborach trzymano owiec pospolitych 35, gęsi starych i młodych 30, kokoszy i z kurami 30.
Z powyższego opisu wynika, że była to ludna i bogata wieś. Kolejna lustracja pochodzi z 1617 roku wspomina ona nadal o rozwiniętej, bogatej wsi. Napisano wtedy „Wola Zembrowska z czynszem, daninami, ogrodnikami, młynami dwiema, urodzajem folwarkowym, oborą (...). Z dochodów folwarku dawano uposażenie administratorowi i czeladzi. Stąd na urzędnika, który zawiaduje prowentami miasteczka Zembrowa florenów 40, pani starej fl. 3, pasterzowi fl. 4.
Jeszcze przed 1655 rokiem była to bardzo duża wieś. Liczyła ponad 60 włók obszaru, jednak doznała wielu zniszczeń w czasie przemarszów wojsk w wojnie ze Szwecją (1655–1660). Tak opisano tą miejscowość w czasie lustracji z 1661 roku: Zasiadła na włókach nro 56, z których tylko 2 ćwierci włóki zasiano, folwark przy tej wsi na włókach nro 14. Jak widać zasiewano tylko nieznaczną część ziemi użytkowanej przez kmieci i tylko część ziemi folwarcznej.
Niestety lustracje dóbr królewskich z XVIII wieku nie zachowały się. Wieś na szczęście zdołała się odrodzić i znowu była dużą i bogatą osadą. W tym czasie Wola Zambrowska była nadal wsią królewską zarządzaną przez królewskich starostów z Łomży. Jednak starostowie często dzierżawili takie wsie.
Dzierżawcą Woli Zambrowskiej był niejaki Franciszek Żmijewski pisarz ziemski i grodzki zambrowski. Jego postępowanie wzbudziło skargi mieszkańców wsi. Sprawa ciągnęła się w sądach referendarskich przez 10 lat. Na czele gromady wiejskiej stanęli: Jan Liżewski oraz Franciszek i Maciej Marcykowie. Sąd wobec bojkotu wezwań sądowych przez mieszkańców wsi wydał na nich zaocznie niekorzystny wyrok. W tym czasie władze starostwa dokonały nowych krzywd i znowu w 1788 roku powołano kolejne komisje do zbadania sprawy. Spory sądowe ciągnęły się do rozbiorów, gdy ta wieś przeszła na własność rządu Prus. Po 1815 roku stanowiła dobra rządowe zarządzaną przez Komisję Skarbu Królestwa Polskiego.
Według danych z 1827 roku było tu 35 domów i 245 mieszkańców. W 1864 roku nastąpiło uwłaszczenie ziemi rządowej, jednak obok wsi istniał cały czas folwark rządowy, który w końcu XIX wieku stał się prywatną własnością.
Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego z 1893 roku jest to „właściwie przedmieście Zambrowa” .
W 1921 roku w tej wsi było 32 domy i 284 mieszkańców. Oprócz Polaków mieszkało tu również 7 Żydów. W miejscowym folwarku było 4 domy i 53 mieszkańców. Właścicielem ziemskim w tym czasie był Julian Skarżyński, majątek liczył 360 ha. Był tu również młyn motorowy należący do M. Krystowskiego.
Zabytkiem Woli Zambrowskiej jest przydrożny krzyż, żeliwny pochodzący z 1890 roku. Krzyż jest pełny, na zakończeniach kuliste gałki.
Pod koniec 2012 roku wieś liczyła 638 mieszkańców (150 domów), na dzień 31 lipca 2016 r. wieś liczy 729 mieszkańców (217 domów).
Obecnie sołtysem jest Jolanta Wielgat.
Wola Zambrowska
- Przejdź do - strona Poprzednia
- Przejdź do - strona Następna
- Pobierz artykuł w formie pliku Pdf
- Drukuj treść tego artykułu
- Powrót do poprzedniej strony
- Kontakt na stronie Kontakt