Przeci. przemocy w rodzinie

Przejdź do - strona Poprzednia
Przejdź do - strona Następna
Pobierz artykuł w formie pliku Pdf
Drukuj treść tego artykułu
Powrót do poprzedniej strony
Kontakt na stronie Kontakt

Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie

Obowiązujące prawo:

http://www.mpips.gov.pl/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie-nowa/ogolne/akty-prawne-z-zakresu-przeciwdzialania-przemocy-w-rodzinie/obowiazujace-akty-prawne/

USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2015.1390).

ROZPORZADZENIE RADY MINISTRÓW z dn 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieska Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska karta”.

KRAJOWY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2014-2020

1. Definicje przemocy.

Rodzina, jako najmniejsza komórka społeczna stanowi świat egzystencji człowieka, jest miejscem intymnym, miejscem odczuwania emocji oraz środowiskiem, gdzie człowiek uczy się i przeżywa więzi z bliskimi sobie osobami. Przemoc w rodzinie niszczy ten porządek, prowadzi do poważnego naruszenia zasad współżycia społecznego, norm moralnych i prawnych oraz do tragicznych skutków psychologicznych, a w skrajnych przypadkach do zagrożenia zdrowia
i życia. Przemoc w rodzinie to jeden z ważniejszych problemów społecznych ze względu na swoją powszechność oraz dużą szkodliwość indywidualną, rodzinną
i społeczną.

Przemoc w rodzinie, zwana także potocznie przemocą domową, zgodnie
z treścią art. 2 pkt. 2 w/w ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie to: „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt. 1 ustawy (członków rodziny), w szczególności narażające te osoby na niebezpie-czeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”. Definicja ta nie wyczerpuje wszystkich znamion przemocy, nie mieści się w niej przemoc ekonomiczna. Jak podaje Jerzy Mellibruda, na przemoc w rodzinie można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej.

Z punktu widzenia prawa, przemoc w rodzinie jest przestępstwem.
W zależności od tego, czy przemoc ma charakter jednorazowy czy powtarzalny jest ścigana z różnych artykułów Kodeksu karnego. W sytuacji, kiedy przemoc ma charakter ciągły, jest kwalifikowana jako przestępstwo znęcania się nad rodziną z art. 207 Kodeksu karnego (Dz. U. 1997.88.553 z p. zm.) i przewiduje karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Jeżeli czyn połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Natomiast w sytuacji, kiedy następstwem jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, kara pozbawienia wolności wynosi od 2 do 12 lat. Warto wskazać na moralne ujęcie zjawiska przemocy w rodzinie, które wskazuje na dokonywanie przemocy, jako krzywdzenie drugiego, słabszego człowieka i jako takie jest złem moralnym. Psychologiczna perspektywa przemocy domowej zwraca uwagę na cierpienie i bezradność ofiary, ukazuje mechanizmy wewnętrzne i sytuacyjne sterujące przemocą oraz złożone procesy interakcji między sprawcą a ofiarą. Psychologiczne zrozumienie przemocy odgrywa podstawową rolę przy pomaganiu ofiarom.

Na podstawie wspólnych elementów powyższych definicji, można wskazać cechy charakterystyczne przemocy domowej:

– intencjonalność – jako zamierzone, zaplanowane działanie,

– celowość,

– cykliczność i wielokrotność (zwykle przemoc nie jest zjawiskiem jednorazowym),

– ma dynamikę i jest procesem,

– nakierowana jest na kontrolowanie i podporządkowanie,

– odbywa się w warunkach nierównowagi sił – sprawca ma i wykorzystuje przewagę (fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną) nad ofiarą. Źródłem dysproporcji sił jest zazwyczaj status społeczno-ekonomiczny sprawcy i ofiary związany np. z wiekiem, płcią, stanem zdrowia, dominacją ekonomiczną, etc.,

– prowadzi do naruszenia podstawowych praw i wolności ofiary,

– powoduje cierpienie oraz naraża zdrowie i życie ofiary,

2. Rodzaje i typy przemocy w rodzinie.

Wyróżnia się następujące formy przemocy:

– fizyczna (gorąca) – wszelkiego rodzaju działania bezpośrednie polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń, złamań czy zasinień (to m.in.: popychanie, obezwładnianie, szarpanie, policzkowanie, uderzanie pięścią, kopanie, duszenie, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, przedmiotów lub narzędzi niebezpie-cznych, mogących spowodować utratę zdrowia lub życia, itp.);

– psychiczna (zimna)– umyślne, agresywne działania, wykorzystujące nie tyle siłę fizyczną a mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie u ofiary pozytywnego obrazu własnej osoby, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych. Zachowania sprawcy mają na ogół charakter poniżający lub budzący poczucie zagrożenia i wywołują emocjonalny ból lub cierpienie (m.in.: wyśmiewanie, wyzywanie, upokarzanie, krytyka, groźby, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi osobami, ograniczanie snu lub pożywienia, itp.);

– ekonomiczna – przejawia się w uniemożliwieniu dostępu do rodzinnych środków finansowych, prowadząc do całkowitego finansowego uzależnienia ofiary od sprawcy (np. odbieranie zarobionych pieniędzy, niezaspokajanie materialnych potrzeb rodziny, uniemożliwianie podjęcia pracy, zaciąganie kredytów i zmuszanie do zaciągania pożyczek wbrew woli współmałżonka);

– seksualna – wymuszenie różnego rodzaju nieakceptowanych i niechcianych przez ofiarę praktyk seksualnych w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy
(np. sprawca stosuje przemoc, grozi użyciem przemocy, żeby zmusić ofiarę do stosunku, wymusza seks z osobami trzecimi);

– zaniedbanie – stan ciągłego niezaspokajania podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych osób zależnych.

Formy przemocy: fizyczna, psychiczna, ekonomiczna i seksualna – mogą się przenikać, ale każda może też występować osobno. Osobami doświadczającymi przemocy domowej są najczęściej kobiety, dzieci, osoby starsze lub niepełnosprawne, ale bywają też nimi mężczyźni. Ponadto szerokie ujęcie problemu pozwala wyodrębnić:

typ przemocy, w której sprawcami są dorośli, tj. przemoc wobec partnerki/a, przemoc wobec dziecka,
typ przemocy, w której sprawcami są dzieci, tj. przemoc wobec rodziców, przemoc wobec rodzeństwa,
typ przemocy, w której sprawcami mogą być dorośli i dzieci, tj. przemoc wobec osób w podeszłym wieku.

2. Fazy cyklu przemocy.

Przemoc w rodzinie nie jest zachowaniem incydentalnym i zwykle powtarza się według określonego schematu. W cyklu przemocy występują trzy niezależne fazy, zmienne pod względem swej intensywności i czasu trwania:

1) faza narastającego napięcia – jest to zwykle początek cyklu, w którym zaczyna pojawiać się wzrost napięcia, narastają sytuacje konfliktowe, które z kolei wywołują agresję, gniew;

2) faza ostrej przemocy – to faza, w której następuje wybuch gniewu i wyładowanie agresji, sprawca przemienia się w kata. Agresja w tej fazie może być zagrażająca dla zdrowia i życia ofiary, moment zakończenia aktu przemocy zależy wyłącznie od sprawcy i nie ma żadnego związku z zachowaniem ofiary (sygnały jej bólu i cierpienia nie wyciszają agresji). Najczęściej w tej fazie lub zaraz po niej ofiary poszukują pomocy, składają skargi, wzywają Policję lub informują odpowiednie służby;

3) faza „miodowego miesiąca” – to trzecia faza, w czasie której sprawca wyraża swoją skruchę, okazuje żal, przeprasza, obiecuje, że już nigdy więcej nie skrzywdzi ofiary lub po prostu zachowuje się tak, jak gdyby przemoc nigdy nie miała miejsca; faza ta jest przemijająca i bez specjalistycznej pomocy kończy się nawrotem przemocy spowodowanym ponownym wzrostem napięcia u sprawcy. Faza „miodowego miesiąca” zatrzymuje ofiarę w sytuacji przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą ta faza jest związane z tym, że przemoc w następnym cyklu zazwyczaj jest gwałtowniejsza i za każdym razem narasta. Jeśli już raz doszło do użycia przemocy, będzie ona się powtarzać, dopóki nie zostanie przerwana, najczęściej przez interwencję z zewnątrz.
W fazie „miodowego miesiąca” ofiary najczęściej wycofują się z kontaktu z osobami pomagającymi, zmieniają zeznania, bronią i usprawiedliwiają zachowania sprawców. Jest to czas pozornego odzyskiwania przez ofiary kontroli i mocy, który nie trwa zbyt długo.

3. Rodzaje pomocy dla ofiar przemocy.

Interwencja kryzysowa - systemowe, interdyscyplinarne, wielowątkowe oddziaływanie na osobę w kryzysie, dostarczające wszechstronnego wsparcia i wielostronnej pomocy: psychologicznej, materialno-bytowej, informacyjnej, prawnej, społecznej, medycznej, i innej.

Celem interwencji kryzysowej jest dążenie do odzyskania przez osobę znajdującą się w kryzysie zdolności do samodzielnego pokonania owego kryzysu (złagodzenie objawów reakcji kryzysowej, przywrócenie równowagi psychicznej, zapobieżenie przejściu ostrego kryzysu w stan chroniczny, przywrócenie umiejętności samodzielnego radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych).

Definicja interwencji kryzysowej zawarta w art. 47 ustawy o pomocy społecznej ( tj. Dz. U. 2015. 163 z późn. zm.) mówi, iż jest to „zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu”, których celem jest „przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej".

Powyższa definicja została rozszerzona przez zapisy ustawy o przeciw-działaniu przemocy w rodzinie, która również poszerzyła formy wsparcia składające się na interwencję kryzysową, o natychmiastową pomoc psychologiczną oraz schronienie do 3 miesięcy.

* formy wsparcia zgodnie z art. 47 ust. 3 w/w ustawy o pomocy społecznej wprowadzone przez ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Interwencja kryzysowa jest świadczeniem niepieniężnym z pomocy społecznej art. 36 pkt. 2 lit. h w/w ustawy, skierowanym do wszystkich osób i rodzin, bez względu na posiadany przez nich dochód i niewymagającym wydania decyzji administracyjnej (art. 106 ust 2 w/w ustawy o pomocy społecznej).

Cele interwencji kryzysowej to:

złagodzenie objawów reakcji kryzysowej,
przywrócenie równowagi psychicznej,
zapobieganie przejściu ostrego kryzysu w stan chroniczny,
przywrócenie umiejętności samodzielnego radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych.

Charakterystyczne dla interwencji kryzysowej jest:

udzielanie pomocy jak najszybciej po wydarzeniu kryzysowym,
intensywność kontaktów,
elastyczność oddziaływań,
mobilizowanie naturalnego systemu wsparcia,
kompleksowa odpowiedź na potrzeby osoby w kryzysie.

Zadaniem osób i instytucji zajmujących się interwencją kryzysową jest możliwie jak najszybsze opanowanie kryzysu, a nie rozwiązanie problemów powstałych przed sytuacją kryzysową.

Poradnictwo – udzielanie informacji, pokazanie różnych możliwości działania, pomoc przy wyborze najlepszego rozwiązania. Najbardziej rozpowszechnione wśród ofiar przemocy są porady prawne;

Wsparcie – psychologiczne, socjalne, duchowe. Ofiary przemocy muszą mieć świadomość, że nie są same. Jest to przeciwdziałanie izolacji społecznej, poczuciu osamotnienia i bezradności;

Pomoc specjalistyczna - psychologiczna, prawna, medyczna, socjalna. Specjaliści pomagają zgodnie z umiejętnościami i kompetencjami;

Edukacja – (ważny element w pomaganiu ofiarom ) – uzyskanie wiedzy na temat zjawiska przemocy, przysługujących prawach, możliwościach pomocy;

Terapia – pomoc indywidualna bądź grupowa. Ten rodzaj pomocy może uzyskać ofiara, kiedy zagrożenie ze strony sprawcy znacznie się zmniejszyło, przeszła edukację, dostała wsparcie i otrzymała niezbędną bieżącą pomoc.

4. To nie Ty musisz się wyprowadzić z domu!

To osoba stosująca przemoc w rodzinie musi liczyć się z tym, że będzie musiała sama opuścić mieszkanie/dom.

Masz prawo żądać od Policji, prokuratury lub sądu ochrony i zapewnienia
Ci bezpieczeństwa. W szczególności poprzez izolację osoby stosującej przemoc:

ü zatrzymanie osoby stosującej przemoc przez policję

ü nałożenie na osobę stosująca przemoc przez prokuratora lub sąd obowiązku opuszczenia dotychczas zamieszkiwanego z Toba lokalu,

ü nałożenia na osoba stosująca przemoc przez sąd zakazu kontaktowania się z Tobą lub zbliżania się do Ciebie na określoną odległość

5. Gdzie szukać pomocy?

źródło: http://www.niebieskalinia.pl/pomoc/gdzie-szukac-pomocy

POLICJA

W trakcie awantury wołaj o pomoc! Uciekaj! Nie pozwól się wpędzić w takie miejsce mieszkania, skąd trudno uciec. Jeśli jest to możliwe zawiadom policję
(tel. 997-połączenie bezpłatne lub z telefonu komórkowego 112).

Policja ustawowo zobowiązana jest do podjęcia stosownych kroków, aby osoba doświadczająca przemocy domowej mogła czuć się bezpiecznie w swoim domu. Skuteczna interwencja polega na zatrzymaniu sprawcy, jeśli stwarza zagrożenie dla otoczenia. Domagaj się, aby policjanci wypełnili Niebieską Kartę. Policja powinna Cię poinformować, w jaki sposób może ci pomóc oraz zostawić adresy instytucji pomagających osobom podlegającym przemocy domowej.

W TRAKCIE INTERWENCJI POLICJI MASZ PRAWO DO:

uzyskania od policjantów zapewnienia doraźnego bezpieczeństwa. Sprawca powinien być zatrzymany, gdy stwarza zagrożenie dla otoczenia,
wykorzystania dokumentacji interwencji policyjnych, jako dowodów w sprawie karnej przeciw sprawcy przemocy,
uzyskania informacji, kto przyjechał na wezwanie (numer identyfikacyjny policjantów, nazwa i siedziba jednostki),

PROKURATURA

W przypadku przemocy domowej- uzasadnionego podejrzenia, że popełniono przestępstwo prokuratura wspólnie z policją ma obowiązek wszcząć postępowanie przygotowawcze w celu sprawdzenia, czy faktycznie popełniono przestępstwo:

wyjaśnienia okoliczności czynu,
zebrania i zabezpieczenia dowodów,
ujęcia sprawcy,
w uzasadnionym przypadku zastosować środek zapobiegawczy wobec sprawcy przemocy w postaci dozoru policyjnego lub tymczasowego aresztowania.

Założenie sprawy karnej jest bezpłatne. Przy zakładaniu sprawy karnej bardzo istotne są następujące dowody:

zaświadczenia lekarskie (obdukcje lub zaświadczenia lekarskie np. od lekarza pierwszego kontaktu);
lista świadków - zeznawać w sprawie mogą osoby obce i członkowie rodziny (wystarczy podać dane świadków, nie trzeba pytać ich o zgodę). Osoby, które mogą świadczyć to świadkowie bezpośredni oraz świadkowie za słyszenia – to osoby które nie były bezpośrednimi świadkami sytuacji przemocy domowej jednak znają historię np. z relacji osób doznających przemocy. Warto aby przy liście świadków zaznaczać na jaką konkretnie okoliczność dany świadek ma świadczyć;
spis interwencji policji;
zapisy z dokumentu Niebieska Karta;
zaświadczenia o braniu udziału w programach pomocowych dla osób doświadczających przemocy domowej.

W zależności od oceny zebranego materiału dowodowego postępowanie może zakończyć się skierowaniem aktu oskarżenia do sądu, umorzeniem dochodzenia lub warunkowym umorzeniem.

POMOC SPOŁECZNA

Celem działania pomocy społecznej (zgodnie z ustawą o pomocy społecznej) jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których same nie są w stanie pokonać, a także zapobieganie powstawaniu tych sytuacji. Pomoc społeczna jest udzielana między innymi w przypadku przemocy
w rodzinie.

Pomocy społecznej działa również w przypadku: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, alkoholizmu, narkomanii, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Wszystkie te sytuacje mogą sprzyjać występowaniu przemocy wobec bliskich bądź
z niej wynikać. Bezpośrednią pomocą rodzinom i osobom potrzebującym zajmują się pracownicy socjalni działający zgodnie z ustaloną rejonizacją. W ramach swoich kompetencji i zadań pomoc społeczna:

przeprowadza wywiad środowiskowy umożliwiający diagnozę sytuacji rodziny lub osoby (Niebieska karta – załącznik do wywiadu);
przygotowuje wszechstronny plan pomocy;
monitoruje efekty podjętych działań;
pomaga w załatwianiu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych;
udziela szeroko rozumianego poradnictwa, np. prawnego, psychologicznego lub wskazuje miejsca gdzie można uzyskać taką pomoc;
udziela informacji o przysługujących świadczeniach i formach pomocy;
w uzasadnionych przypadkach:
     - udziela pomocy finansowej w formie zasiłków stałych, okresowych,
       celowych;
     - udziela pomocy rzeczowej np. przekazanie odzieży, żywności;
informuje o możliwościach uzyskania pomocy w środowisku lokalnym;
wskazuje miejsca zajmujące się pomaganiem ofiarom przemocy domowej,
w tym możliwości otrzymania schronienia np. w schroniskach, hostelach, ośrodkach;
w razie potrzeby bądź na życzenie zainteresowanych zwraca się do policji
o podjęcie działań prewencyjnych wobec sprawcy, zgodnie z kompetencjami policji;
w przypadku stwierdzenia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa powiadamia organy ścigania;
współpracuje z innymi instytucjami i organizacjami.

GMINNA KOMISJA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH

Gdy aktom przemocy towarzyszy picie alkoholu, możesz powiadomić Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Zambrowie, która zgodnie
z prawem powinna:

przeprowadzić dokładne rozeznanie sytuacji (wywiad środowiskowy),
wezwać Twojego partnera/partnerkę na rozmowę ostrzegawczą, informującą o prawnych konsekwencjach stosowania przemocy wobec bliskich,
w przypadku stwierdzenia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa powiadomić prokuraturę i wnioskować o objęcie rodziny działaniami prewencyjnymi, np. poprzez wizyty dzielnicowego,
wnioskować do sądu rejonowego o zastosowanie wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego,

ZESPÓŁ INTERDYSCYPLINARNY

Zespół Interdyscyplinarny jest powoływany przez wójta gminy. W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą przedstawiciele: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia i organizacji pozarządowych. W skład Zespołu Interdyscyplinarnego mogą również wchodzić kuratorzy sądowi, prokuratorzy oraz przedstawiciele instytucji działających na rzecz przeciwdziałania przemocy. Obsługę organizacyjno-techniczną Zespołu Interdyscyplinarnego Gminy Zambrów zapewnia Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zambrowie.

Zespół Interdyscyplinarny powołany został przyjmując sobie za cel zapewnienie bezpieczeństwa, ochronę zdrowia i życia osób dotkniętych przemocą w rodzinie.
Zadaniem członków Zespołu jest podjęcie działań zmierzających do rozwiązania problemu przemocy w rodzinie, do jego działań należy m.in.

diagnoza problemu;
podejmowanie interwencji oraz objęcie wsparciem;
zapewnienie pomocy medycznej, psychologicznej, prawnej, socjalnej, zawodowej i rodzinnej;
zapewnienie bezpiecznego schronienia osobie doświadczającej przemocy ;
podjęcie działań w zakresie przeprowadzenia badań lekarskich i wydania zaświadczenia lekarskiego dotyczącego aktu przemocy;
rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym.

SŁUŻBA ZDROWIA

W przypadku przemocy domowej często dochodzi do urazów fizycznych
i psychicznych. Osoba pobita powinna zwrócić się do swojego lekarza pierwszego kontaktu o udzielenie pomocy medycznej. Oprócz udzielania pomocy medycznej lekarz jest zobowiązany do wystawienia na prośbę pacjenta zaświadczenia lekarskiego o doznanych obrażeniach i podjętym leczeniu. Przy pobiciu lub gwałcie można również zwrócić się do lekarza sądowego o wydanie obdukcji. Obdukcja jest płatna, takie zaświadczenie może wystawić tylko lekarz do tego uprawniony - lekarz sądowy – uaktualniona lista lekarzy sądowych jest dostępna w wielu miejscach
w internecie oraz w każdym sądzie rejonowym. Obdukcja oraz zaświadczenie wystawione przez lekarza możesz przedstawić w sądzie lub w prokuraturze, jako dowód w sprawie.

Instytucja, które mogą pomóc:

- Komenda Powiatowa Policji w Zambrowie- adres: Aleja Wojska Polskiego 4a,
18-300 Zambrów, telefon: 86 474 19 00, 997, 112

- Prokuratura Rejonowa w Zambrowie- adres: Aleja Wojska Polskiego 56,
18- 300 Zambrów, telefon: 86 271 20 12

- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zambrowie- adres: Fabryczna 8B,
18-300 Zambrów, telefon: 86 22 44 544

- Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych- Urząd Gminy Zambrów, ul. Fabryczna 8B, 18- 300 Zambrów, telefon: 86 22 44 511

- Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” Infolinia: 801 120 002 http://www.niebieskalinia.pl/

Bezpłatne porady prawne i psychologiczne osobom pokrzywdzonym przestępstwem i członkom ich rodzin świadczą:

Psycholog: poniedziałek 8.30- 11.30

Prawnik: środa 13.00- 16.00

Miejsce wizyt: Stowarzyszenie Klub Abstynenta „Ostoja”

ul. Fabryczna 3, 18- 300 Zambrów

tel. 86 271 00 72